آسیای مرکزی یکی از مناطق ژئوپلیتیکی پیرامونی جمهوری اسلامی ایران را تشکیل میدهد. این منطقه که شامل 5 کشور مسلمان ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و قزاقستان میباشد، بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991م. بر نقشه جغرافیای سیاسی جهان ظاهر گشت. شکلگیری این منطقه ژئوپلیتیکی در شمال شرقی ایران و دارا بودن مرزهای طولانی آبی- خاکی با کشورهای این منطقه به همراه برخی از ویژگیهای داخلی و بینالمللی، فرصتها و چالشهای متعددی را پیش روی دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی ایران قرار داده است. در این میان فرصتها و چالشهای ژئوپلیتیکی به دلیل ماهیت جغرافیایی و دوام و پایداری بیشتر، از اهمیت دو چندانی بر خوردار هستند. شناسایی این عوامل میتواند زمینه مناسبی را برای طراحی یک راهبرد کارآمد در این منطقه فراهم سازد. در این مقاله تلاش شده است ضمن بررسی عوامل ژئوپلیتیکی موثر در روابط ایران با کشورهای آسیای مرکزی به طبقه بندی آنها از نوع فرصت و تهدید و همچنین عواملی با ویژگیهای دوگانه (فرصت- تهدید) پرداخته شود.