یکی از مهم‌ترین نتایج شهرنشینی معاصر، پیدایش و گسترش محلات آسیب‌پذیر در متن یا حاشیه شهرها است. معمولاً ساکنان این واحدها را سکنه غیررسمی می‌دانند که در شهرها زندگی می‌کنند ولی به دلیل مجموعه عواملی نتوانسته‌اند جذب نظام اقتصادی-اجتماعی شهر شوند و به‌عنوان یک شهروند از امکانات و خدمات شهری بهره ببرند. لذا عدم برخورد منطقی با این واقعیت، دستیابی به توسعه پایدار شهری را با چالش اساسی مواجه می‌سازد. هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی و تحلیل سطوح پایداری و ناپایداری شهری در سکونتگاه‌های غیررسمی شهر مهاباد و تلاش برای ارائه راهکارهایی برای ساماندهی آن‌ها است. روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی و شیوه جمع‌آوری داده‌ها اسنادی و میدانی بوده است. حجم نمونه نیز از طریق فرمول کوکران به تعداد 381 به‌دست‌آمده است و روش توزیع پرسشنامه‌ها و نمونه‌ها به شکل نمونه‌گیری تصادفی مشخص‌شده است و با نرم‌افزار SPSS تحلیل ‌شده است. سپس با تعیین متغیرهایی در هر یک از مؤلفه‌های سه‌گانه «اجتماعی-فرهنگی»، «اقتصادی» و «زیست‌محیطی» پایداری شهری مانند کیفیت و قدمت ساختمان، نوع مصالح و میزان دوام، سرانه کاربری، شیب، درصد باسوادی، بعد خانوار، تعداد خانوار، اوقات فراغت، خانوارهای بهره‌مند از امکانات، بیکاری، نوع شغل، بارتکفل، درآمد سرپرست خانوار به تفکیک محلات غیررسمی مورد تحلیل قرار گرفت.

نتایج تحقیق نشان می‌دهد؛ میزان پایداری در تمامی متغیرهای انتخاب‌ شده بسیار پایین است؛ اما در حالت کلی محله‌های سنجان آباد، کوی دانشگاه و شهرک کارمندان غربی شرایط مطلوب‌تر و وضعیت برخوردارتری را به لحاظ پایداری شاخص‌ها به نسبت سایر محلات دارا می‌باشند. در مقابل محلات پشت تپ، باغ شایگان و کانی صوفی طه از وضعیت نامساعدتر و محروم‌تری برخوردار می‌باشند. با توجه به یافته‌های پژوهش به نظر می‌رسد مهم‌ترین راهکار اجرایی جهت کاهش و تعدیل اسکان غیررسمی در شهر مهاباد به‌کارگیری راهبردهای ساماندهی و توانمندسازی این محله‌ها در سطوح ملی-منطقه‌ای و محلی به‌صورت هماهنگ است.