1- محقق پسادکتری دانشگاه اصفهان. (نویسنده مسئول). 2- گروه ژئومورفولوژی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامهریزی دانشگاه اصفهان.
چکیده: (3373 مشاهده)
برنامه ریزان فضایی همگی به وجود نوعی آشفتگی و ناپایداری درفضای ایران متفق القول هستند. بروز این آشفتگیها در الگوی نامتوازن توسعه مناطق و بحران های زیست محیطی اشکار است. اگر کشور را یک سیستم تلقی کنیم درخواهیم یافت که تغییرات محیطی معمولا با زمان تاخیر نسبتا طولانی بروز میکنند و زمان پاسخ سیستمهای محیطی گاه بعد از چند دهه تظاهر میکند، لذا برای درک بهتر تحولات امروز ایران باید نیم نگاهی نیز به گذشته داشت تا شاید بتوان به دریافتهایی عمیقتری دست یافت. تغییرات فضایی در ایران را باید بیشتر به دوره مدرن نسبت داد و غالب این تغییرات با آگاهی و برنامههای از قبل تدوین شده اعمال شده است. حدود یک سده از اولین تلاشها برای برنامهریزی فضایی ایران با طراحی یازده برنامه توسعهای میگذرد. اکنون دستاوردیکه نصیب ایرانیان شده را میتوان در چند گزاره کوتاه خلاصه نمود. پنج برابرشدن جمعیت ایران، اضمحلال تقریبی سازمندی عشایری، جابجایی نسبت روستانشینی و شهرنشینی، افزایش بیست و یک برابری سوختهای فسیلی، افزایش نه برابری مصرف مواد غذایی، کاهش شش میلیون هکتاری جنگلها، فصلی شدن یازده رودخانه از سیزده رودخانه دائمی ایران، آلودگی 150 روزه هوای شهرهای بزرگ، پارگی ایران به سی و یک بخش مدیریت اداری، حال این پرسش در برابر برنامهریزان فضایی کشور قراردارد و آن اینکه عامل اصلی این تحولات وتغییرات فضایی چه بوده است؟ نتایج حاصل از این پژوهش که باروش پدیدارشناسی وبا رویکردی تاریخی به تحلیل تغییرات فضایی ایران مبادرت کرده نشان میدهد
* تغییرات فضایی ایران ناشی از تغییرساختارهای اداری وتقسیمات کشوری در یک سده قبل است .
*تغییر ساختار اداری کشور دریکصدسال گذشته منجر به عدم تعادل فضایی ، رشد شهرنشینی ، هویت زدایی مکانی –اجتماعی ، تغییر در مالکیت مردمی به دولتی ، تقلیل تنوع در سازمندیهای اجتماعی، و آسیبپذیری محیطی ایران شده است.