---

زلزله یکی از مخرب‌ترین پدیده‌های طبیعی بوده که به دنبال آن طیف گسترده‌ای از آسیب‌ها مطرح می‌گردد: صرف‌نظر از خسارات اقتصادی وارد بر شهر و در مقیاس کوچک‌تر بر شهروندان، تلفات انسانی و مشکلات روحی ناشی از مرگ عزیزان، بی‌خانمانی و ناامنی هر یک به تنهایی یک بحران تلقی می‌شوند. از آنجا که نمی‌توان مانع از وقوع زلزله شد، باید در جستجوی راهکارهایی برای مقابله با آن بر آمد. در این میان بررسی خصوصیات و ویژگی‌های شهر می‌باید پایه و اساس اقدامات پیشگیرانه قلمداد شود. چرا که با فرض برابر بودن شدت زلزله، نحوه رفتار شهر است که می‌تواند زلزله را از یک پدیده طبیعی به یک فاجعه انسانی تبدیل نماید. هدف مقاله حاضر بررسی مهم‌ترین روش‌های جهانی و ملی در ارتباط با کاهش آسیب‌پذیری ناشی از زلزله و باز تعریف مجموعه راهکارهای شهرسازی در جهت کاهش آسیب‌های آن است. روش تحقیق با توجه به ماهیت داده‌ها به صورت کیفی و اسنادی است. درعین‌حال که برای بررسی تجارب و اقدامات مختلف، روش تحلیل مقایسه‌ای به کار گرفته شده است. سرانجام اینکه با توجه به ماهیت داده‌های تحقیق، شیوه پژوهش کیفی خواهد بود. نتایج حاکی از آن است که نمونه‌های جهانی تاکید بیش‌تری بر مساله بافت شهر شامل فضاهای باز، شبکه راه‌های ارتباطی و توده‌های کالبدی داشته در صورتی که در تجارب مربوط به ایران صرف‌نظر از مطالعات گروه جایکا، در غالب موارد نمونه‌های سنجش و کاهش آسیب‌پذیری در مقیاس تک بناها انجام‌شده و شاخص‌های اجتماعی نیز نادیده گرفته‌شده‌اند. سخن پایانی آن که کاهش آسیب‌پذیری شهرها در برابر زلزله در بلندمدت، زمانی محقق خواهد شد که ایمنی شهر در برابر آن به عنوان یک هدف در تمامی سطوح برنامه‌ریزی و بویژه برنامه‌ریزی شهری مورد نظر قرار گیرد.

---

پژوهش­های چند ساله­ی اخیر نشان داده است که اجرای طرح­های آبخیزداری بدون مشارکت و همراهی مردم چندان موفق نبوده و موجب ناکارآمدی برنامه‌ها در حفاظت از حوزه­های آبخیز شده است. به­منظور حل این معضل، اولویت­بندی شاخص­ها و زیرشاخص­های مؤثر بر عدم مشارکت مردمی، گامی اصولی در چرخه­ی مدیریت حوزه­های آبخیز است؛ به­طوری­که شناخت عوامل مؤثر و اولویت­بندی آن­ها منجر به مشارکت حداکثری ساکنان حوضه شود. با توجه به این هدف، در این پژوهش اقدام به اولویت­بندی عوامل مؤثر بر عدم مشارکت بهره­برداران در طرح­های آبخیزداری در حوزه­ی آبخیز چیکان و مورزیان سپیدان واقع در شمال­غرب استان فارس شده است. جامعه­ی آماری این پژوهش با استفاده از فرمول کوک­ران به تعداد ۵۱ نفر از بهره­برداران (ساکنان این حوضه) بودند. برای گردآوری داده­ها از پرسش­نامه مشتمل بر چهار شاخص و دوازده زیرشاخص با طیف لیکرت استفاده شد. با استفاده از نرم­افزار SPSS (نسخه­ی ۲۳) اهمیت شاخص­ها و زیرشاخص­ها توسط آزمون t مشخص شد و به­منظور اولویت­بندی شاخص­ها و زیرشاخص­های مؤثر، از آزمون ناپارامتری فریدمن استفاده شد. نتایج نشان داد در اولویت­بندی شاخص­ها از دیدگاه بهره­برداران به­ترتیب شاخص­های"اقتصادی"، "اجتماعی"، "آموزشی- ترویجی" و "طراحی- اجرایی" به­عنوان شاخص­های مؤثر و در اولویت­بندی زیرشاخص­ها، به­ترتیب "عدم آموزش ساکنان حوضه در خصوص طرح­ها و اهداف مربوطه" و "عدم توجه به سازمان­های غیر دولتی (سمن­ها) در برنامه­ریزی­های آبخیزداری" دارای بیشینه و کمینه­ی اولویت در عدم مشارکت در طرح­های آبخیزداری در این حوزه­ی آبخیز تعیین شدند. لازم است به­منظور مشارکت بهره­برداران در طرح­های آبخیزداری، نسبت به حل مسائل "اقتصادی" ایشان و تدوین برنامه­ی جامع آموزش و ترویج، اقدامات عملی صورت گیرد.