---

چکیده با توجه به اهمیت تبخیر- تعرق در چرخه هیدرولوژی و کاربردهای متنوع آن در علوم مختلف، محاسبه مقدار آن بویژه، تبخیر- تعرق واقعی از اهمیت بالایی برخوردار است. منطقه مورد مطالعه شهرستان مشکین شهر در استان اردبیل می‌باشد. در این تحقیق ابتدا با استفاده از تصاویر ماهواره Landsat/ETM+ نقشه‌های کاربری و NDVI استخراج گردید. سپس با استفاده از آمارهای هواشناسی ایستگاه سینوپتیک مشکین شهر مقدار تبخیر- تعرق مرجع به روش بلانی- کریدل و اصلاحی دورنبوس وپروت محاسبه شده و با تابع درونیابی کریجینگ، این مقادیر به سطح تعمیم داده شدند. در مرحله بعدی با استفاده از روش برانسل و گلیس بر پایه استفاده از نقشه NDVI، مقادیر کسر پوشش گیاهی محاسبه گردید. نهایتاً بر اساس روش آلن با ضرب لایه کسر پوشش گیاهی در لایه تبخیر- تعرق مرجع، نقشه تبخیر- تعرق واقعی منطقه استخراج گردید. استفاده از تحلیل‌های فضائی و روابط مکانی GIS نشان می‌دهد که بیشترین مقدار تبخیر- تعرق واقعی در کاربری مراتع خوب و کمترین آن در اراضی شهری و ساخته شده اتفاق می‌افتد.

---

چکیده تبخیر- تعرق به عنوان یکی از مولفه های موثر در چرخه هیدرولوژی نقش قابل ملاحظه ای در اقلیم منطقه ای و جهانی دارد به طوری که به طور متوسط۷۰% نزولات جوی در کره زمین و ۹۰% آن در کشور ما از طریق تبخیر- تعرق به چرخه هیدرولوژی بازمی گردند و از این جهت برآورد دقیق آن حائز اهمیت است. یکی از عوامل مهم و موثر در میزان تبخیر- تعرق واقعی در هر منطقه ، دمای سطح زمین است؛ به طوری که افزایش دمای سطح زمین سبب کاهش تبخیر- تعرق واقعی و خشکی سطح زمین می گردد. در این پژوهش با استفاده از تصاویر ماهواره Terra- MODIS در فاصله زمانی ۱۳۸۱ الی ۱۳۸۷ در حوضه سفید رود ، مقادیر تبخیر- تعرق واقعی از طریق الگوریتم SEBAL کوهستانی برآورد گردیده و تاثیر افزایش دمای سطح زمین بعنوان یکی از عوامل موثر در کاهش مقدار تبخیر- تعرق واقعی در اثر خشکی سطح زمین و کاهش پوشش گیاهی مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که دمای سطح زمین به طور متوسط در حال افزایش و مقدار تبخیر- تعرق واقعی در حال کاهش است. عامل اصلی افزایش دمای سطح نیز، کاهش ۷۸% در بارندگی منطقه در سال ۸۷ می باشد.

---

سنجش از دور امکانات لازم و کافی را جهت استخراج و به‌روزرسانی نقشه‌های پوشش و کاربری اراضی در اختیار کاربران قرار می‌دهد. در این مطالعه، تغییرات کاربری و پوشش اراضی ناشی از افزایش جمعیت و فعالیت‌های انسانی در حوضه آبریز لیقوان با استفاده از تحلیل تصاویر ماهواره‌ای چند زمانه بررسی شده است. به این منظور چهار تصویر ماهواره لندست شامل MSS سال ۱۳۵۵، TM سال ۱۳۶۸، ETM+ سال‌های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۹ مورد استفاده قرار گرفت. تکنیک طبقه‌بندی نظارت شده با استفاده از روش حداکثر شباهت به کمک داده‌های معتبر زمینی انجام شد. شاخص نرمال شده تفاضلی پوشش گیاهی (NDVI) و مقایسه پس از طبقه‌بندی به منظور شناسایی تغییرات محیطی در فاصله زمانی سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۸۹ بررسی شد. نتایج شاخص NDVI کاهش تراکم پوشش گیاهی را در طول زمان نشان داد. کاهش تراکم پوشش گیاهی عمدتا ناشی از افزایش نواحی مسکونی، جاده‌سازی، زراعت دیم بدون مدیریت و تبدیل مراتع متراکم به ضعیف (چرای بیش از حد) می‌باشد. بررسی روند تغییرات جمعیت روستاهای لیقوان و سفیده‌خوان نشان داد که تغییرات جمعیت با تغییرات کاربری و پوشش اراضی مطابقت دارد و مهاجرت روستاییان بین سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۵ نقش مهمی را در تغییرات کاربری و پوشش اراضی حوضه آبریز مورد مطالعه ایفا کرده است.

---

سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی دارای ابزاری جهت آنالیزهای مجموعه داده‌های مکانی مختلف می‌باشد. این توانایی تجزیه و تحلیل داده‌های مکانی است که GIS را از دیگر سیستم‌ها مجزا می‌سازد. سیستم اطلاعات مکانی فراسازمانی می‌تواند برای انجام کارآمد وظایف مشترک سازمان‌های اجرایی مختلف مثل اعضای کمیته حفاری، داده‌ها و آنالیزهای مکانی را بین آن ها به اشتراک بگذارد. این رویکرد باعث کاهش زمان و هزینه انجام فعالیت‌ها شده و هماهنگی برای انجام امور میان سازمان های مختلف اجرایی را افزایش می‌دهد. در این مقاله در مورد مراحل مختلف اجرای‌ GIS فراسازمانی برای استفاده سازمان‌های عضو کمیته حفاری به منظور هماهنگی‌سازی فعالیت‌های حفاری در سطح شهر توضیح داده شده است. این مراحل شامل نیازسنجی ایجاد مدل‌های خارجی، مفهومی، منطقی و فیزیکی برای پایگاه‌داده مکانی مورد استفاده در GIS فراسازمانی می‌باشد که در بخش‌های مختلف مقاله به آن‌ها پرداخته شده است. مطالعه موردی این تحقیق شهرک شیخ‌شهاب‌الدین‌اهری شهرستان اهر می‌باشد که یک GIS فراسازمانی به‌صورت پروژه راهنما برای کمیته حفاری این شهرک در محیط نرم‌افزاری ArcGIS ایجاد گردیده است.

---

    استفاده از داده های سنجش از دور با توجه به ارائه اطلاعات به روز ، پوشش تکراری وکم هزینه بودن در ارزیابی منابع طبیعی از جایگاه خاصی برخوردار است . همچنین آشکارساختن تغییرات یکی از نیازهای اساسی در مدیریت و ارزیابی منابع طبیعی است.  بنابراین میزان تغییرات کاربری و پوشش اراضی را که نتیجه فرایند آشکارسازی تغییرات می باشد ، می توان بر اساس تصاویر چند زمانه سنجش از دور برآورد نمود . لذا در این پژوهش، تصاویر ماهواره ای لندست ۸ (OLI&TIRS) سال ۲۰۱۳ و لندست۷ (ETM⁺) سال ۲۰۰۰ به عنوان  داده ورودی برای تهیه نقشه کاربری و پوشش اراضی در سطح ۲و۱ مورد استفاده قرار گرفتند. در این بین ، با توجه به جدید بودن تصاویر  OLI، تصحیحات رادیومتریک با استفاده از روابط موجود در محیط مدل ساز نرم افزار Erdas فرمول نویسی شد. همچنین از شاخصهای گیاهی (NDVI) ، خاک بایر (BI) و سه مولفه اصلی آنالیز مولفه های اصلی (PCA) به عنوان ورودی در کنار دیگر باندها برای افزایش دقت طبقه بندی مورد استفاده قرار گرفت . روش ماشین بردار پشتیبان (SVM) با روش شبکه عصبی مصنوعی(ANN)  و حداکثر احتمال (MLC) در تصاویرOLI  مورد مقایسه قرار گرفت . نتایج نشان داد که روش ماشین بردار پشتیبان با دقت۷/۹۲ ٪  در کرنل چندجمله ای با درجه ۵ نسبت به روشهای شبکه عصبی با دقت۸۹ ٪ و روش حداکثر احتمال با ۸/۹۱٪ مناسبترین روش برای طبقه بندی می باشد . همچنین جایی که کلاسها رفتار طیفی مشابهی را از خود نشان می دهند روش SVM کارایی بهتری از خود نشان می دهد. برای آشکار سازی تغییرات ایجاد شده در بازه زمانی ۱۳ سال از روش مقایسه پس از طبقه بندی استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان دهنده تغییر وسیع کاربری و پوشش اراضی در این حوضه می باشد که لزوم نظارت و مدیریت مناسب را می طلبد.

---

هدف از این پژوهش ساماندهی مشاغل خیابان امام از طریق تعیین نسبت سازگاری بین هر کدام از مشاغل موجود بوده است. روش پژوهش تحلیلی – توصیفی و از نوع کاربردی است که داده‌­ها از طریق برداشت میدانی و اطلاعات کتابخانه­ای و استفاده از منابع موجود به دست آمده است. محدوده مورد مطالعه از فلکه دانشگاه تا میدان ساعت ( شهرداری) می باشد. مشاغل موجود طبق اصول برنامه­‌ریزی شهری در ۱۱طبقه گنجانده ‌شده­اند و در محیط  Arc GIS هر یک از این کاربری‌­ها تبدیل به یک‌ لایه شدند که نقشه‌های موقعیت هر کاربری نسبت به‌ کل کاربری‌های اطراف تهیه شد. برای تشخیص درجه سازگاری تا ناسازگاری بر اساس ماتریس‌های کیفی و به‌ طور خاص از ماتریس سازگاری، نسبت‌های سازگاری به دست آمد و تمامی مشاغل در پنج رده سازگار تا ناسازگار طبقه‌بندی شدند که این طبقه‌بندی بر اساس عملکرد و نوع شغل و خدماتی که ارایه می‌دادند، نسبت به کاربری‌های اطراف خود بررسی شد و نتایج به‌صورت نسبت سازگاری هر کاربری با توجه به ماهیت عملکردی، در ۱۱ نقشه نسبت سازگاری به دست آمد و سرانجام تمامی مشاغل در پنج رده سازگار تا ناسازگار خلاصه شدند و نقشه سازگاری مشاغل خیابان تهیه شد و مشخص شد که کاربری تجاری محله‌ای بالاترین سازگاری و کاربری تأسیسات کمترین سازگاری را با فضای اطراف خود دارند و بقیه کاربری‌ها بین این دو رده قرار گرفتند.

---

افزایش وسایل نقلیه موتوری و استفاده روزافزون از اتومبیل در نیم قرن اخیر، اثرات نامطلوبی را به­دنبال داشته است که از آن جمله میزان تصادفات و میزان خسارات جانی و مالی ناشی از آن در هر سال است. عوامل مختلفی ممکن است در بروز تصادفات جاده­ای اثرگذار باشند که برخی از عوامل اجتناب­ناپذیر بوده و برخی قابل کنترل می­باشند. از جمله این عوامل می­توان به مشکلات طرح هندسی مسیر، شرایط محیطی و عوامل انسانی اشاره کرد. بر همین اساس در این تحقیق به شناسایی نقاط بالقوه وقوع حوادث جاده­ای در سطح جاده­های ترانزیتی استان آذربایجان شرقی با استفاده از دو مدل BWM و ANP پرداخته شده است. مدل BWM به­عنوان مدلی نوین، از جمله مدل­های تصمیم­گیری چند معیاره می­باشد که با در نظر گرفتن بهترین و بدترین معیار، به وزن­دهی معیارها و زیر معیارها می­پردازد و می­تواند در مدل­سازی­های مختلف مکانی به کار برده شود. برای شناسایی نقاط حادثه­خیز جاده­ای از معیارها و زیر معیارهای مختلفی استفاده شده که شامل چهار معیار اصلی (عوامل اقلیمی، عوامل محیطی، عوامل توپوگرافی، عوامل جاده­ای) و ۱۴ زیر معیار است. در ادامه به­منظور وزن­دهی و بررسی اهمیت معیارها و زیر معیارها از دو  مدل BWM و ANP استفاده شده است و پس از محاسبه وزن معیارها و زیر معیارها و تلفیق آن­ها با لایه­های معیار، نقشه نهایی نقاط بالقوه وقوع حوادث جاده­ای بر اساس هر دو مدل  تهیه شده است. بر اساس نتایج به­دست آمده معیار عوامل اقلیمی در هر دو مدل، از بیشترین اهمیت در وقوع حوادث جاده­ای برخوردار می­باشد و معیار عوامل محیطی از این نظر کمترین اهمیت را دارد. در زیر معیارهای مورد استفاده نیز در هر دو مدل، زیر معیار بارش بیشترین اهمیت و زیر معیار رود کم­ترین اهمیت را در وقوع حوادث جاده­ای دارند. از لحاظ مکانی در هر دو مدل مسیر کشکسرای - مرند خطرناک­ترین مسیر و مسیر جلفا - نوردوز کم خطرترین مسیر در بین مسیرهای ترانزیتی استان آذربایجان­شرقی می­باشند. نتایج مقایسه دو مدل نشان می­دهد مدل BWM با نرخ سازگاری ۰۷۵/۰ نسبت به مدل ANP با نرخ سازگاری ۰۹/۰ عملکرد بهتری داشته است. همچنین تطبیق نتایج حاصل از دو مدل مورد استفاده با نقاط کنترل زمینی نشان از دقت و کارایی بیشتر مدل BWM نسبت مدل ANP دارد.
 

---

با توجه به اینکه استان اردبیل یکی از قطب­های مهم کشت گندم می‌باشد، تعیین سطح زیرکشت آن در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی و سیاسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهد بود و می‌تواند امنیت غذایی کشور را تأمین نماید، اما در گذشته بیشتر از روش‌های سنتی مانند اندازه­گیری میدانی و غیره، برای تعیین سطح زیرکشت محصول استفاده می‌کردند که دارای خطاهای فراوانی بود. لذا در این پژوهش سعی شد تا با استفاده از تصاویر ماهواره لندست ۸ و استفاده از شاخص‌های پوشش گیاهی (NDVI, SAVI, DVI, GVI, IPVI, RVI)، تحلیل مؤلفه‌های اصلی (PCI)، شاخص فاکتور بهینه (OIF) به همراه طبقه‌بندی الگوریتم حداکثر احتمال میزان سطح زیرکشت گندم در منطقه مورد مطالعه برآورد گردد. بر اساس نتایج بدست آمده از تحلیل مؤلفه‌های اصلی، بیش از ۹۹ درصد واریانس داده‌ها در سه مؤلفه اصلی تبیین و بهترین ترکیب رنگی مستخرج از شاخص OIF نیز باندهای ۵، ۶ و ۷ با مقدار عددی ۷۳/۸۳۸۳ تعیین گردید. همچنین نتایج نشان داد که میزان سطح زیرکشت گندم در سال زراعی ۹۴-۹۵ در محدوده مورد مطالعه به ترتیب با ضریب کاپا و دقت کلی ۸۷/۰ و ۲/۹۵ درصد، حدود ۰۷/۵۹۲۰۳ هکتار است و با آمار جهاد کشاورزی استان اردبیل که حدود ۲۱/۶۲۴۸۰ هکتار می­باشد ۲۴/۵ درصد یا به عبارتی حدود ۱۴/۳۲۷۷ هکتار اختلاف دارد که به نظر قابل‌قبول می‌رسد. لذا به‌طورکلی می­توان نتیجه گرفت که تصاویر لندست ۸، تحلیل مؤلفه‌های اصلی و شاخص فاکتور بهینه را در تعیین سطح زیر کشت گندم از قابلیت بالایی برخوردارند.

---

در تحقیق حاضر، مدل فرآیند نقطه­ای پوآسون جهت تحلیل فراوانی و شدت دماهای فرین سرد و گرم در ایستگاه آبعلی به کار گرفته شده است. مدل فرآیند نقطه­ای پوآسون (پاریتو- پوآسون) بر اساس روش اوج­های بالاتر از آستانه طراحی شده است. در روش مذکور، ابتدا یک آستانه دمایی مناسب با بهره­گیری از روش­های آماری انتخاب گردیده و سپس توزیع پاریتو- پوآسون به مقادیر بالاتر از آستانه برازش داده شد. تخمین پارامترهای توزیع با روش حداکثر درست­نمایی انجام گرفت و دماهای فرین به ازای دوره­های بازگشت مختلف برآورد گردید. جهت اعتبارسنجی مدل، نمودارهای چندک- چندک و آماره کی­دو مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که مدل فرآیند نقطه­ای پوآسون قابلیت زیادی جهت مدل­سازی دماهای فرین دارد.
 

---

اسکان غیر­رسمی از پیامد­های نا­مطلوب شهرنشینی در جهان معاصر است که در نتیجه صنعتی شدن شتابان و نابرابری­های منطقه­ای شکل‌گرفته و به دلیل محرومیت و عدم برخورداری این سکونتگاه­ها از تسهیلات زندگی شهری در قیاس با دیگر نواحی شهری، آن‌ها را کانون مسائل و مشکلات حاد شهری و ضد توسعه پایدار انسانی نموده است. وضعیت موجود سکونتگاه‌های غیررسمی نشان می­دهد که برنامه‌ریزی‌ها، پیش‌بینی‌ها و اقدامات انجام‌شده برای رفع معضلات این پدیده به‌ویژه در کلان‌شهر تبریز، کارایی آنچنانی نداشته است به‌گونه‌ای که گسترش پهنه‌های سکونتگاه‌های غیررسمی در این شهر خود دلیلی بر این ادعاست. بدین منظور در این پژوهش سعی گردیده است که به‌صورت سیستمی پیشران­های کلیدی مؤثر بر شکل­گیری و گسترش اسکان غیررسمی در محدوده کلان‌شهر تبریز شناسایی و تحلیل شوند. روش تحقیق در مطالعه‌ی حاضر آمیخته (کمی- کیفی) با ماهیت تحلیلی- اکتشافی می­باشد. در این پژوهش ابتدا با تکنیک پویش محیطی و دلفی، ۶۴ عامل اولیه در پنج حوزه مختلف استخراج‌شده و از طریق تحلیل ساختاری در نرم­افزار میک­مک تحلیل شده­اند. بر اساس نتایج، هجده عامل اصلی به عنوان پیشران کلیدی در شکل­گیری و گسترش اسکان غیررسمی منطقه مورد شناسایی قرار گرفته­اند. در مرحله بعدی با تحلیل کیفی، این ۱۸ عامل در دو محور کلان و اقتصاد دسته­بندی شدند. پس از تدوین سناریو، در مجموع سه سناریو مطلوب، سناریو بینابین یا ایستا و سناریو بحرانی (فاجعه)، به‌عنوان سناریو­های بسیار قوی با احتمال وقوع بالا، برای آینده سکونتگاه­های غیررسمی کلان‌شهر تبریز به دست آمدند.
 

---

در این پژوهش با استفاده از تصاویر سنجنده لندست (۶ تصویر) و مودیس (۶ تصویر) و روش سبال مقادیر آلبیدو سطحی برای شهرستان اهر  برآورد گردید. همچنین برای انجام محاسبات از نرم‌افزارهای ENVI۴,۸ و ArcGIS۱۰,۳ استفاده شد. براساس نتایج بدست آمده میانگین آلبیدو در طول سالهای مورد بررسی بترتیب برای تصاویر لندست و مودیس ۴۲/۰  و ۳۸/۰ می باشد، همچنین در تصاویر لندست حداقل میزان آلبیدو با مقدار عددی ۰۲/۰ مربوط به تاریخ ۲۹/۵/۲۰۲۱ و حداکثر میزان آلبیدو با مقدار ۸۴/۰ مربوط به تاریخ ۲۸/۸/۲۰۱۸ همچنین بالاترین میانگین آلبیدو با مقدار ۵۵/۰ مربوط به تاریخ ۲۸/۸/۲۰۱۸ و پایین ترین میانگین آلبیدو با مقدار عددی ۳۳/۰ برای تاریخ ۲۹/۵/۲۰۲۱ بوده و در تصاویر مودیس حداقل میزان آلبیدو با مقدار عددی ۰۲/۰ مربوط به تاریخ ۲/۶/۲۰۲۰ و حداکثر میزان آلبیدو با مقدار ۷۷/۰ مربوط به تاریخ ۲۸/۸/۲۰۱۸ همچنین بالاترین میانگین آلبیدو با مقدار ۴۷/۰ مربوط به تاریخ ۱۱/۶/۲۰۱۹ و پایین ترین میانگین آلبیدو با مقدار عددی ۲۸/۰ برای تاریخ ۲/۶/۲۰۲۰ می باشد. همچنین مشخص گردید که مناطق شمالی شهرستان اهر که شامل جنگلهای ارسباران است و در آن اراضی کشاورزی یا زمین های مرتعی وجود دارند مقدار آلبیدوی کمتری را دارا می باشد در مقابل مناطق شهری و بایر آلبیدوی بیشتری را نسبت به زمینهای کشاورزی و مراتع دارا می باشد