---

بافت‌های فرسوده شهری که زمانی بر اساس الگوهای شهری و با تأثیر از شرایط اقتصادی- اجتماعی ساکنان و ویژگی‌های محیطی به وجود آمده‌اند، امروزه بر اثر گذشت زمان و تغییر در الگوهای فضایی ساخت و ساز، قابلیت زندگی را از دست داده‌اند و دارای مشکلات زیادی از لحاظ شرایط کالبدی، عبور و مرور، اقتصادی و اجتماعی برای زندگی امروزی است. برنامه‌های راهبردی با توجه به انعطاف‌پذیری و داشتن دید بلندمدت و تلفیق سطوح مختلف برنامه‌ریزی، در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده دارای اهمیت بسیاری است. این بافت‌ها دارای توان‌ها، نقاط قوت و فرصت‌های زیادی هستند که بر اساس شناخت جامع و برنامه‌ریزی صحیح این نقاط، می‌توان راهبردهای بهینه‌ای جهت ساماندهی وضعیت موجود بافت‌های فرسوده ارایه داد. در این مقاله بر اساس مدل SWOT نقاط قوت، ضعف و فرصت‌ها و تهدیدهای موجود شناسایی شده و بر اساس طیف لیکرت نظرات کارشناسان و مسوولان مورد بررسی قرار گرفته و هر یک وزن خاصی بر اساس امتیاز کسب شده، به خود گرفته و سپس راهبردهای بهینه بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محدوده‌ مرکزی شهر ارومیه به دست آمده‌اند. راهبردهای به دست آمده به عنوان راهنما و ملاک عمل بهسازی و نوسازی این محدوده جهت تصمیم‌گیری و اجرا ارایه شده‌اند. در نهایت این نتیجه حاصل شده است که محدوده‌ی مرکزی شهر ارومیه، با توجه به وجود امکانات اخذ وام از سازمان‌های داخلی و بین‌المللی، وجود بازار بزرگ ارومیه به عنوان محور اصلی اقتصادی شهر و همچنین وجود میادین، مکان‌های با ارزش و بناهای تاریخی و جزو آن، دارای پتانسیل‌های بالقوه‌ای جهت بهسازی و نوسازی می‌باشد.

---

کاهش جریان رودخانه‌ها با عوامل متعددی از جمله عوامل طبیعی و انسانی می‌تواند در ارتباط باشد. کاهش دبی ورودی به دریاچه ارومیه سهم عمده‌ای را در کاهش سطح آب دریاچه داشته است. هدف از این تحقیق، بررسی تأثیر پارامترهای آب­و­هوایی و عوامل انسانی، بر کاهش جریان رودخانه ­های شاخص جنوب­شرق دریاچه ارومیهمی­باشد. روند تغییرات اقلیمی و هیدرولوژیکی توسط آزمون من کندال کلاسیک و اصلاح شده بررسی شدند. وضعیت خشک‌سالی‌های هواشناسی و هیدرولوژیکی به ترتیب با شاخص SPI وSDI  مطالعه گردید و ارتباط این دو خشک‌سالی با استفاده از همبستگی پیرسون مورد بررسی قرار گرفت. وضعیت پوشش گیاهی و رطوبت خاک به ترتیب توسط شاخص NDVI و تبدیل تسلدکپ  در ­دهه قبل و بعد از احداث سد علویان مطالعه گردید. در نهایت دبی پایین‌دست سد علویان با عناصر بارش و دبی ورودی به سد علویان با رگرسیون چندگانه بررسی شد. نتایج نشان داد که از بین عوامل مورد مطالعه عمده‌ترین عامل کاهش جریان در بالادست حوضه‌ها، خشک‌سالی‌های هواشناسی بوده است. در پایین‌دست حوضه‌ها عوامل متعدد اقلیمی، افزایش پوشش گیاهی و رطوبت خاک و به‌طور کلی اضافه برداشت موثر بوده که در حوضه صوفی چای بهره‌برداری از سد علویان مهم‌ترین عامل شناخته شد.

---

بارندگی با تغییرات زمانی و مکانی زیاد، در چرخه هیدرولوژی نقش اصلی را ایفا کرده و عامل مهمی در مطالعات کشاورزی، منابع آب و اکوسیستم می­باشد. بنابراین، اندازه­گیری و برآورد دقیق مقدار آن اهمیت زیادی دارد. امروزه در سنجش از دور ماهواره­ای روش­های متعددی در زمینه برآورد مقادیر بارندگی مطرح شده است. هدف این تحقیق، ارزیابی تطبیقی مقادیر بارندگی شش ساعته ماهواره TRMM و بارش مشاهده شده ایستگاه­های زمینی در حوضه دریاچه ارومیه می­باشد. برای بررسی صحت عمکرد ماهواره TRMM در برآورد بارش، از شاخص­های عملکرد خطا (bias)، احتمال تشخیص[۱] (POD)، نسبت اخطار اشتباه[۲] (FAR)، نسبت تشخیص درست[۳] (PC) و نمره مهارت هیک[۴] (HSS) استفاده گردید که میانگین این شاخص­ها در کل حوضه به ترتیب ۶۰/۰، ۵۲/۰، ۱۳/۰، ۶۸/۰ و ۳۹/۰ به­ دست آمد. اعتبارسنجی داده­های بارش  TRMMبا استفاده از معیارهای آماری میانگین خطا (ME)، میانگین خطای مطلق (MAE) و جذر میانگین توان دوم خطا (RMSE) صورت گرفت که به ­ترتیب برابر ۳۴/۱-، ۷۰/۱ و  ۸۵/۲ میلی­متر می­باشند. کالیبراسیون (واسنجی) برآوردهای ماهواره TRMM نیز با استفاده از داده­های ایستگاه­های زمینی و رگرسیون خطی صورت گرفت و ضریب همبستگی آن ۶۹/۰ به­ دست آمد که نشان دهنده انطباق نسبی
داده­های بارش TRMM با مقادیر زمینی می­باشد.

---

دما و بارش از مهم‌ترین عناصر اقلیمی هستند که در بررسی تغییر اقلیم نقش عمده‌ای را ایفا می‌کنند و تغییرات آن‌ها به دلیل اثرات سوء بر منابع آبی و اکوسیستم‌های طبیعی و همچنین اثرات زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. لذا در این پژوهش به شبیه‌سازی تغییرات دما و بارش حوضه آبریز دریاچه ارومیه واقع در شمال غرب ایران که با بحران زیست محیطی و خطر خشک شدن دریاچه رو به رو است در دوره زمانی ۲۰۳۰- ۲۰۱۱ توسط مدل ریزگردانی SDSM پرداخته شد. ایستگاه‌های هواشناسی موردبررسی شامل چهار ایستگاه سینوپتیک سقز، تبریز، خوی و ارومیه که دارای آمار کامل در دوره پایه (۱۹۹۰-۱۹۶۱) بوده‌اند می‌باشد. در این پژوهش ابتدا میزان کار آیی مدل SDSM با استفاده از داده‌های مشاهداتی‌ ایستگاه‌ها و داده‌های بازسازی‌شده مرکز ملی پیش‌بینی محیطی (NCEP) و شاخص-های MSE، RMSE، MAE و همچنین ضریب تعیین و همبستگی مورد ارزیابی قرار گرفت و بعد از اطمینان حاصل نمودن از دقت شبیه‌سازی مدل، با استفاده از مدل گردش عمومیHadCM۳ تحت دو سناریوی A۲ و B۲ پارامترهای اقلیمی (بارش، حداقل و حداکثر دما) تا سال ۲۰۳۰ برای حوضه موردبررسی شبیه‌سازی شد. نتایج حاصل نشان داد که مدل مذکور توانایی لازم جهت شبیه‌سازی دما و بارش را دارد. بر اساس نتایج حاصل از داده‌های مدل HadCM۳ میزان دما و بارش در سطح حوضه در دوره (۲۰۳۰-۲۰۱۱) نسبت به دوره پایه (۱۹۹۰-۱۹۶۱) افزایش خواهد یافت که این میزان برای عناصر بارش، دمای حداقل و دمای حداکثر به ترتیب برابر ۷/۲۹میلی‌متر، ۳/۰ و ۴/۱ درجه سلسیوس نسبت به دوره‌ی پایه می‌باشد.

---

یکی از مهم ترین و محسوس ترین اثراتی که سدها بر طبیعت می گذارند تغییر در نوع کاربری زمین های اطراف آن می باشد. ایجاد مخزن سد تبدیل اراضی مرتعی به زمین های کشاورزی و کارخانجات  صنعتی و تبدیل کشت های دیم به کشت آبی از جمله این تغییرات است. هدف اصلی این تحقیق پیش بینی تغییرات احتمالی کاربری اراضی بر اساس داده های هیدروکلیماتولوژی و سنجش از دور در حوضه دریاچه ارومیه می­باشد. به­منظور بررسی کارایی الگوریتم طبقه­بندی برای تهیه نقشه کاربری اراضی حوضه آبریز دریاچه ارومیه، دو تصویر ماهواره­ای Landsat با اختلاف زمانی ۱۵ سال در بازه زمانی ماهانه یکسان انتخاب شدند. همچنین تصاویر مربوط به ماهواره Landsat سنجنده­های ETM+ (لندست ۷) و OLI (لندست ۸) مورد استفاده قرار گرفته است. طبق نقشه پیش­بینی شده کاربری اراضی طی ۲۰ سال آینده، درصد افزایش مساحت مرتع­های با پوشش ضعیف ۱۹، اراضی شوره­زار ۴۲  و اراضی بایر یا بدون پوشش ۱۷ است. از طرفی درصد کاهش گستره اراضی باغی ۱۶، اراضی کشاورزی ۱۱، مناطق مسکونی روستایی ۱۱/۱، مرتع با پوشش متراکم ۵، مرتع با پوشش متوسط ۳ و پهنه آبی ۲۴ خواهد بود. این پیش­بینی تغییرات کاربری اراضی تا سال ۱۴۱۷ نشان می­دهد که شدت کاهش مساحت برای پهنه­های آبی و شدت افزایش برای اراضی شوره­زار بسیار زیاد خواهد بود.  بر مبنای نقشه پیش­بینی کاربری اراضی حوضه آبریز دریاچه ارومیه برای سال ۱۴۱۷، مساحت اراضی بایر، مرتع با پوشش کم و شوره­زار از سال ۱۳۹۷ تا سال ۱۴۱۷ به­ترتیب به ۱۶۶۸، ۷۲۵۷ و ۴۴۹۷ کیلومتر مربع افزایش خواهد یافت. در طرف مقابل، مساحت کاربری­های کشاورزی، مرتع با پوشش متراکم، مرتع متوسط، باغ، مسکونی و پهنه­های آبی (دریاچه) طی این بازه زمانی ۲۰ ساله به­ترتیب تا ۱۸۳۵۶، ۶۶۲۲، ۵۵۷۸، ۲۹۷۴، ۵۳۵ و ۲۹۱۱ کیلومتر مربع کاهش پیدا می­کنند.