---

اکوتوریسم مجموعه‌ای است از صنعت ارگانیک و دینامیک توریسم که در عین بازدهی و سودآوری چشم‌گیر اقتصادی، متضمن لایه‌های عمیق‌تر توسعه است. این مجموعه نه تنها بستری است برای تکامل فرهنگی جوامع، بلکه اکوتوریسم محیط‌زیست را به خدمت آرامش روح انسان‌های کنجکاو و جستجوگر درمی‌آورد و آنان را در سفر جذاب و لذت‌بخش و پرخاطره به کشف ناشناخته‌های جهان هستی و نزدیکی طبیعت و غوطه‌ورشدن در آرامش روح‌افزا و فرح بخش جاذبه‌های طبیعی آفرینش فرامی‌خواند. در این مقاله به بررسی جاذبه‌های طبیعی ناحیه سامان و تأثیر آن در جذب گردشگری پرداخته شده است. برای رسیدن به این مقصود ناحیه سامان از نظر طبیعی مورد ارزیابی قرار گرفته و نقاط قوت، ضعف و نیازهای آن مشخص شده است. سوال اصلی این پژوهش بررسی مهم‌ترین نقاط قوت، ضعف، تهدید و فرصت ناحیه سامان برای نیل به ناحیه ویژه اکوتوریستی است و هدف آن شناخت قابلیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری و بررسی مشکلات و تنگناهای توسعه گردشگری در ناحیه سامان است. نتایج نشان از قابلیت‌های ممتاز این ناحیه دارد با این حال گردشگری در آن توسعه نیافته است که می‌توان علل آن را کمبود امکانات و تأسیسات زیربنایی و عدم سرمایه‌گذاری‌های مکفی در اماکن اقامتی ناحیه دانست. بنابراین، با ارائه طرح‌های جامع و مدون گردشگری و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و دولتی می‌توان زمینه توسعه اقتصادی و اجتماعی ناحیه سامان را فراهم آورد.

---

امکان‌سنجی محصول گردشگری در وهله اول نیازمند یک نگرش ساختاری به جریان گردشگری بوده که بتواند رویکرد مداخله فضایی را در ارزیابی و قابلیت سنجی مشخص سازد. با یک نگرش ساختاری به گردشگری این فرصت مهیا می‌شود که کلتی معنایی از گردشگری شکل گرفته و اجزاء و هم پیوندهای ساختار قابل مشاهده و تحلیل باشد. بر این مبنا محصول گردشگری روستایی در منطقه مورد مطالعه در چارچوب عناصر پنجگانه که عبارتند از: ۱- جاذبه‌ها ۲ - دسترسی ۳ - تاسیسات و تسهیلات زیربنایی ۴ - خدمات مهمان‌نوازی ۵ - عناصر سازمانی و نهادی، انجام گرفته و نتایج به دست آمده در چارچوب مدل مولفه‌های اصلی الویت‌بندی گردیده است. همچنین مطالعه‌های انجام گرفته در چارچوب مدل MS-SWOT مورد ارزیابی قرار گرفته و در شاخص‌های مورد نظر در چهار مقوله قدرت، ضعف، فرصت و تهدید بررسی شده است. بررسی‌های انجام شده در زمینه امکان‌سنجی گردشگری روستایی در شهرستان پاوه نشان دهنده آن است که روستای خانقاه با توجه به سنجش‌های انجام گرفته در مدل مولفه‌های اصلی دارای بالاترین قابلیت برای توسعه گردشگری روستایی می‌باشد. همچنین با توجه به آنکه حوزه نفوذ گردشگری شهر پاوه بر اساس مدل راپرت در حدود ۲۳/۲ کیلومتر بوده و روستای خانقاه در این محدوده قرار می‌گیرد. از این رو این روستا به عنوان یک تفرجگاه برون‌شهری محسوب شده و می‌تواند به عنوان مقصد گردشگران محلی در تعطیلات آخر هفته محسوب گردد. علاوه برآن نتایج به دست آمده از ارزیابی MS-SWOT نشان دهنده آن است که ضعف‌های موجود در منطقه در عدم توسعه گردشگری نقش اساسی دارد.

---

با توجه به رشد جمعیت و افزایش مهاجرت به شهرها، توسعه‌ی غیرقابل کنترل نواحی شهری، خلق سکونتگاه‌های جدید، کاهش سطح رفاه انسانی و بروز مشکلات فراوان شهری بویژه در کشورهای در حال توسعه، ضرورت توجه به تدوین الگوی بهینه­ی طرح های توسعه­ی شهری و تغییر آن از رویکرد ایستا و سنتی به رویکردی منعطف، مشارکتی و استراتژیک و راهبردی احساس می­شود. از اینرو در این تحقیق به دنبال امکان‌سنجی طرح‌های راهبردی – ساختاری در هدایت توسعه‌ی شهری در کلان­شهر تبریز می­باشیم. روش تحقیق در مطالعه­ی حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی می‌باشد. جامعه­ی آماری تحقیق شامل مدیران، کارشناسان و نخبگان دانشگاهی آگاه بر مسائل و مشکلات شهری در کلان شهر تبریز می­باشد که حجم نمونه بر اساس روش نمونه­گیری گلوله برفی ۲۰۰ نفر برآورد شده است. برای  تجزیه و تحلیل داده‌های این تحقیق از مدل­های استراتژیک SWOT، SOAR و روش معادلات ساختاری در نرم­افزار Amos استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که مهم­ترین اصل در تحقق­پذیری طرح­های راهبردی – ساختاری در هدایت توسعه­ی کلان­شهر تبریز نظام برنامه­ریزی و مدیریت شهری با امتیاز ۹۳/۰ بوده و در رتبه­ی بعدی نظام اقتصادی و سیاسی به ترتیب با ارزش ۸۵/۰ و ۷۲/۰ قرار دارند. همچنین در بین متغیرها واگذاری اختیارات و بخشی از وظایف تصمیم­سازی و تصمیم­گیری به سطوح پایین (محلی)؛ توجه به نقش مردم در نظام تهیه و تدوین و تصویب طرح؛ و توجه به بنیه­ی مالی – تجهیزاتی و تشکیلاتی شهرداری­ها به عنوان اهرم­های اجرایی طرح دارای بیشترین امتیاز می­باشند که به ترتیب ارزش آنها ۹۱/۰، ۸۵/۰ و ۸۲/۰ بوده است.