---

توزیع بهینه و متعادل فضاهای اختصاص یافته به انواع مختلف کاربری‌ها از جمله کاربری بهداشتی-درمانی و بیمارستان‌ها، به منظور رعایت اصل عدالت در دسترسی برای همه اقشار جامعه، تأمین سلامت و رفاه عمومی و مکان یابی صحیح این مراکز از ضروریات موضوع ساماندهی است. در این تحقیق با استفاده از GIS، ضمن بررسی توزیع فضایی-مکانی مراکز مذکور در شهر جهرم، اقدام به تحلیل مکانی و پیش بینی مراکز بهداشتی-درمانی و بیمارستانی در افق سال ۱۴۰۰ شده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده است. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از نقشه ۲۰۰۰/۱ کاربری اراضی، مشاهده میدانی و مطالعه طرح‌های مرتبط با شهر جهرم جمع‌آوری شده است و با استفاده از سیستم GIS و به کمک تحلیل سلسله مراتبی، کار پردازش و تجزیه و تحلیل داده‌ها مطابق معیارها و استانداردهای برنامه‌ ریزی شهری انجام گرفته است. در پایان مناسب‌ترین مکان‌ها برای ایجاد مراکز مورد نظر تعیین شده است.

---

در برنامه ریزی مراکز اقامتی، در نظر گرفتن چگونگی مکان یابی و ساماندهی فضایی، با توجه به مقیاس جغرافیایی مکان اقامت از اهمیت ویژه برخوردار است. هدف از انجام این پژوهش تعیین مکان مناسب احداث مراکز اقامتی در شهرتبریز با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی در نرم افزار Expert Choice و سیستم اطلاعات جغرافیایی است پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی است. فرایند تحلیل سلسله مراتبی، از تکنیک‌های تصمیم گیری چند معیارهً مورد استفاده در مکان یابی است. در فرایند مکان یابی با استفاده از این روش بعد از تعیین سطوح سلسله مراتب شامل هدف، معیار، زیرمعیار و گزینه‌ها، مقایسهً زوجی بین مجموعه‌ها برای وزن دهی انجام شد. در عین وزن دهی به مجموعه‌ها، تجزیه و تحلیل سازگاری قضاوت‌ها نیز صورت گرفت. پس از وزن دهی همه معیارها، زیرمعیارها و گزینه‌ها، مقایسهً کلی گزینه‌ها نسبت به هدف انجام و نتیجهً مقایسه به صورت نمودار ارائه شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که در بین مناطق نه گانه شهر تبریز، منطقه یک با ضریب اولویت ۶۸۵/۱ بهترین شرایط را برای احداث مراکز اقامتگاهی در شهر تبریز ارائه می‌دهد

---

امروزه بررسی و شناخت مکان­های مستعد جهت کاربری اکوتوریسم یکی از موضوعات مهمی است که مورد توجه برنامه­ریزان صنعت توریسم قرار گرفته است. هدف از این پژوهش، رتبه‌بندی مناطق مستعد و حفاظت شده جهت اجرای فعالیت­های گردشگری در استان همدان می­باشد. به منظور بررسی شاخص­های مرتبط با مکان­یابی مناطق مستعد از تکنیک­های‌ تصمیم‌گیری چند معیاره (SAW، VIKOR، TOPSIS و آنتروپی) استفاده گردید. ابتدا ۱۲ معیار شامل ۵ معیار با اهمیت شامل پوشش گیاهی و حیات جانوری، زیرساخت­ها، تمایل مردم محلی، امنیت و دسترسی به منطقه برای ارزیابی تعریف شد. برای وزن­دهی به معیارهای انتخاب شده از روش آنتروپی و ماتریس­های مقایسه زوجی استفاده شد. همچنین با روش VIKOR مناسب‌ترین گزینه تعیین و با روش  SAWو TOPSIS رتبه‌بندی مناطق صورت گرفت. در نهایت رتبه‌بندی این سه تکنیک با یکدیگر مقایسه و رتبه‌بندی نهایی مناطق با روش ادغام میانگین حسابی انجام گردید. با توجه به نتایج وزن‌دهی به روش آنتروپی، شاخص پوشش گیاهی وحیات جانوری با رتبه ۱ و وزن % ۳۰۳/۰ مهم­ترین عامل در رتبه‌بندی مناطق مستعد بودند. نتایج حاصله از بررسی روش­های فوق نشان داد که­، منطقه حفاظت شده لشگردر ملایر بهترین منطقه جهت فعالیت­های اکوتوریسمی است.

---

 امروزه یکی از بارزترین معضلات بهداشتی و زیست­محیطی شهرها را می­توان روند صعودی تولید پسماندهای جامد عنوان کرد که، بایستی آن را مدیریت کرده و به نهادینه شدن پدیده­هایی چون بازیافت پلاستیک، بازیافت کاغذ و تولید کمپوست از پسماندهای جامد شهری، رو آورد. در کشور ما عدم مدیریت اصولی در جمع­آوری، دفع و بازیافت بیش از ۴۰ هزار تن زباله در روز که تقریباً ۷۰ درصد آن قابل بازیافت و تبدیل به کود بوده و هزاران تن پلاستیک، کاغذ و کارتن را در بر دارد، سبب شده این ضایعات به شکلی بی­رویه به دل خاک سپرده شده و یا در حوالی شهرها پراکنده شوند. در این میان ظرفیت­های متنوع دستگاه­های تبدیل و بازیافت پلاستیک، که امکان ایجاد مراکز بازیافت پلاستیک در نواحی متوسط تا بزرگ را با سهولت بیش­تری میسر می­سازد، می­تواند زمینه­ساز شرایط مطلوب­تری در بازیافت مواد پلاستیکی باشد. فرآیند تعیین مطلوبیت مکانی برای استقرار واحدهای بازیافت پلاستیک، مستلزم در نظر گرفتن معیارهای متعدد است، که موجب می­شود استفاده از فنون تحلیل چند معیاری امری اجتناب ناپذیر قلمداد شود. در مقاله حاضر، سعی شده است تا با انتخاب استان فارس به عنوان مطالعه موردی، کاربرد مدل TOPSIS، در یک زمینه تجربی از موضوع تحقیق به آزمون گذاشته شده و خروجی حاصله در قالب نقشه درجه بندی شده از مطلوبیت مکانی، ارایه شود. بررسی نتایج، نشان داد که پیکسل­های اولویت دار معرفی شده در خروجی حاصل از مدل، دارای شرایط بهینه از منظر معیارهای تعریف شده هستند. بنابراین این مدل می­تواند به عنوان یک سیستم پشتیبان تصمیم­گیری، در چیدمان مکانی-فضایی مراکز بازیافت پلاستیک مورد استفاده قرار گیرد.

---

هدف این نوشتار شناسایی مکان‌های بالقوه و مناسب اکوتوریسم با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند معیاره فازی مبتنی برGIS در شهرستان مشهد می‌باشد. روش مورد استفاده، بهره‌گیری از تکنولوژی GIS برای ورود، مدیریت و تجسم داده-های جغرافیایی است، در حالیکه منطق فازی برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و ارزیابی نتایج نهایی مورد استفاده قرار گرفته است. فرآیند ارزیابی برای مکان‌های مناسب اکوتوریسم بر اساس هشت معیار منتخب شامل: دید، کاربری/ پوشش زمین، مناطق حفاظت شده، ارتفاع، شیب، مجاورت با محل‌های فرهنگی، فاصله از جاده و تراکم جمعیت انجام گردیده که این عوامل بر اساس ایده و نظر متخصصان انتخاب و ارزش‌گذاری شده است. با کمک توابع خطی، ذوزنقه‌ای، S-Shape و J-Shape در محیط نرم افزار IDRISI نقشه‌های فازی مربوط به هر یک از معیارها بدست آمده است. سپس لایه‌های رستری استاندارد شده مختلف بر اساس، روش‌های AHPو WLC، یکپارچه سازی و ترکیب شده است. سه منطقه واقع در شمال(A) (محدوده دهستان کارده)، غرب(B) (محدوده طرقبه، شاندیز و چالی دره) و جنوب(C) (محدوده ملک آباد) شناسایی شده در گروه۱–۶۹/۰ (طبقه بسیار مناسب)، در زمینه اکوتوریسم و فعالیت‌های مربوط به گردشگری دارای زمینه‌ای مناسب می‌باشند.

---

افزایش جمعیت و توسعه مناطق شهری ، افزایش مصرف مواد دارای پسماند تجزیه ناپذیر و بسیاری دیگر از مناسبات زندگی ماشینی و مدرن باعث رویکرد و توجه جدی مدیران به مکان یابی بهینه دفن پسماند شده است. در شهر بوکان روزانه ۱۷۹ تن پسماند تولید می گردد که عمده ترین روش دفن آن تلنبار می باشد. این امر نیاز به مکان یابی محل دفن بهداشتی را اجتناب ناپذیر نموده است. در این پژوهش مکان یابی محل دفن زباله های شهری بوکان، با استفاده از معیارهای سازمان حفاظت محیط زیست شامل گسل ، زمین شناسی، فاصله از رودخانه ، عمق آب های زیرزمینی ، فاصله سطحی از چاه ها و قنات و چشمه ها ، فاصله از مراکز شهری و روستایی ، زمینهای کشاورزی، انجام گرفته است. برای این منظور لایه های اطلاعاتی هر یک از معیارها در محیط(GIS) تهیه و با روش (AHP ) وزن دهی گردید. وزن دهی به معیارها در قالب مقایسه های زوجی از طریق تکمیل پرسشنامه توسط متخصصین و کارشناسان انجام گرفت . بعد از تعیین امتیاز هر لایه با استفاده ازمدل همپوشانی ، مکان یابی سایت دفن پسماند انجام شد. نتایج بررسی نشان داد؛ از بین مناطق تعیین شده، سه اولویت بعنوان مناطق مناسب جهت دفن پسماند، مشخص گردید. در نهایت با در نظرگرفتن عوامل اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی ، محدوده ای با وسعت ۱۴۹ هکتار، در ۱۰ کیلومتری ضلع شمالی شهر بوکان، برای دوره زمانی ۲۵ ساله انتخاب شد..

---

چکیده: حوادث طبیعی از جمله سیل و زلزله با توجه به گستردگی و شدت خساراتی که به ساختمانها و زیرساخت های شهری وارد می‌آورند علاوه بر تخریب بخش عمده ای از فضای شهری منجر به بی خانمان شدن و آسیب های جبران ناپذیر به جمعیت زیاد ساکن در شهرها نیز خواهند شد. از این رو برنامه ریزی و انتخاب مکان های مناسب به منظور اسکان موقت جمعیت آسیب دیده یکی از مهمترین مسائلی است که می بایست همواره مورد توجه برنامه‌ریزان و دست اندرکاران مسئول در حوزه مدیریت بحران قرار گیرد. عدم رعایت در اختصاص مکان‌ های مناسب و استاندارد به این امر ممکن است زمینه ساز بروز بحرانی به مراتب وخیم تر از حادثه اولیه باشد. هدف از انجام این پژوهش ارائه الگویی مناسب و کاربردی به منظور مکان‌یابی سایتهای اسکان موقت با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP) است. در پژوهش حاضر منطقه دو شهرداری زاهدان به عنوان نمونه موردی انتخاب و مکان‌یابی های مورد نظر در سطح این منطقه انجام شده است. در‌ چارچوب روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، پس ‌از مشخص شدن معیارهای مؤثر در امر مکان‌یابی سایتهای اسکان موقت، با استفاده ‌از تکنیک مقایسه زوجی و نرم افزار (Expert choice)، اقدام به وزن دهی آنها طبق نظر کارشناسان و متخصصین در امر مدیریت بحران شد. سپس لایه های تولیدی هر معیار با توجه به وزن مشخص هریک، باهم تلفیق شده که خروجی آن، نقشه پهنه بندی اراضی مناسب و دارای اولویت در منطقه دو شهرداری زاهدان است. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان می‌دهد که ۲۱ مکان با کاربریهای فضاهای سبز،‌ فضاهای رو باز، زمین های بایر و فضاهای آموزشی بیشترین امتیاز را جهت اجرای عملیات اسکان موقت آسیب دیدگان به خود اختصاص می‌دهند.

---

امروزه نحوه دفع، مکانیابی و مدیریت صحیح محل دفن مواد زاید به عنوان یکی از معضلات زیست محیطی شهری تبدیل شده است. مشکل جستجوی یک محل مناسب برای دفن پسماندهای جامد به علت وجود عوامل و پارامتر های متعدد موثر در این امر، از جمله مسائل پیچیده، پر هزینه و وقت گیر به شمار می رود. سیستم‌های تصمیم گیری چند معیاره و سیستم اطلاعات جغرافیایی تکنیکی کارآمد برای مدیریت وکاربرد داده‌های مختلف مکانی هستند. لذا هدف این پژوهش بکارگیری روشی مناسب برای مکان‌یابی زیست محیطی محل دفن زباله‌های شهری با استفاده از سیستم های تصمیم گیری چند معیاره و تکنیک های سیستم اطلاعات جغرافیایی است. بر این اساس شهرستان بوکان به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و روش تحقیق آن توصیفی- تحلیلی می باشد. شیوه گردآوری اطلاعات در آن، اسنادی، میدانی و نرم افزاری می باشد که با بهره‌گیری از مدل ترکیبی روش های فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و میانگین گیری وزن دار ترتیبی (OWA)و معیارهای فاصله از آبهای سطحی، فاصله از شهر، فاصله از مراکز جمعیتی (نقاط روستایی)، فاصله از راههای ارتباطی، شیب و کاربری اراضی، مکان یابی بهینه برای دفن زباله‌های شهری صورت گرفته است. یافته ها نشان داد در حدود ۳۶۰ کیلومتر مربع معادل تقریباً ۹ درصد از مساحت شهرستان بوکان برای دفن پسماند، کاملاً مناسب است که این محدوده ها در قسمتهای شمال و شمال شرقی شهرستان بوکان واقع شده‌اند. شایان ذکر است، نتیجه کلی پژوهش حاضر حاکی از کارایی و انعطاف پذیری الگوریتم ترکیبی برای یافتن مکان بهینه جهت دفن مواد زاید شهری است.

---

 در عصر حاضر رشد روز افزون جمعیت و گسترش شهرها، باعث افزایش استفاده از وسیله نقلیه موتوری در شهرها شده است و پیش بینی مکانهایی جهت پارک خودروها در این شهرها مورد توجه قرارگرفته است. گسترش شهر مشهد طی دهه های اخیر و افزایش خودروها ومشکلات ناشی از آن همچون ترافیک، افزایش مصرف سوخت، آلودگی هوا،اتلاف وقت شهروندان و غیره،لزوم توجه به کاربری پارکینگ عمومی شهری را درطرح های توسعه شهری بیش از پیش مورد تاکید قرار می دهد.درحال حاضر منطقه ۱ شهرداری مشهد به دلیل قرارگیری در محدوده مرکزی شهر وتراکم بالای کاربری های اداری و تجاری با مشکلات ترافیکی و زیست محیطی روبروست. از اینرو به نظر می رسد مکانیابی پارکینگ های عمومی جهت کاهش ترافیک و مشکلات ناشی از آن،گامی موثر در برنامه ریزی شهری باشد. این پژوهش، از نوع کاربردی و روش، توصیفی - تحلیلی است. داده ها به صورت کتابخانه ای و میدانی از سازمان های مربوطه جمع آوری گردیده است.برای این تحلیلها از نرم افزار Arc GIS و مدل منطق فازی –ANP استفاده شده است. با توجه به مطالعات انجام شده در این زمینه ۸ معیار جهت مکانیابی پارکینگ انتخاب و با استفاده از مدل ANP و منطق فازی،هر یک از معیارها وزن دهی ودر محیط نرم افزار ARC GIS نقشه تهیه شده و نهایتا"لایه های مختلف روی هم گذاری و مکان مناسب جهت احداث پارکینگ عمومی،مشخص گردیده است.نتایج این پژوهش نشان می دهد مکانیابی اغلب پارکینگ های عمومی منطقه ۱ شهرداری مشهد در وضع موجود مناسب می باشد ولی تعداد این پارکینگ ها کمتر از میزان تقاضا می باشد .