---

کمیابی زمین و عدم امکان تولید آن و نقش اساسی آن در برنامه‌های توسعه سبب شده که دولت‌ها همواره در فکر ساماندهی بهره‌برداری از آن باشند. بر این اساس دولت جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳۵۸ به منظور سازماندهی و توزیع عادلانه منافع زمین و برآورد نیازهای اساسی بویژه امر مسکن، مبادرت به تملک اراضی موات و ملی و واگذاری بخشی از آن در قالب واگذاری اراضی مسکونی به منظور تأمین مسکن به روستاییان واجد شرایط نموده است. در این مقاله سعی شده با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که طرح واگذاری اراضی مسکونی روستایی چه پیامدهای داشته است؟. نتایج این تحقیق که با تکمیل ۲۶۴ پرسشنامه خانوار روستایی در ۶ استان منتخب انجام پذیرفته نشان داد که پیامدهای مثبت واگذاری اراضی مسکونی روستایی در ابعاد کالبدی بیشتر از پیامدهای منفی آن بوده است. در زمینه اجتماعی نیز دارای پیامدهای مثبت و منفی بوده و در عرصه اقتصادی پیامدهای مثبت کمتری نسبت به منفی داشته است.

---

پس از انقلاب اسلامی سیاستهای مختلفی برای تأمین مسکن برای اقشار مختلف اجتماعی ارائه شده که گسترده‌ترین آنها از سال ۱۳۸۶ تحت عنوان «مسکن مهر» است. کاربست سیاستهای مسکن مهر به لحاظ کمّی به افزایش مطلق واحد مسکونی در کشور منجر شده است لیکن عدم توجه به ابعاد فضایی- مکانی آن پیامدهای اقتصادی و اجتماعی به بار آورد. هدف این پژوهش تحلیل فضایی- مکانی سایتهای مسکن مهر و ارزیابی پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن بود. روش تحقیق تلفیقی از پیمایش و مطالعات کتابخانه‌ای بوده و از تکنیک پرسشنامه برای گردآوری داده‌های میدانی استفاده شد. روایی پرسشنامه محتوایی و پایایی آن با آزمون آلفای کرونباخ ۸۲/۰بدست آمد. جامعه آماری شامل سایتهای مسکن مهر شهر میاندوآب و ۱۵۴۸ خانوار ساکن در این سایتها بود که با استفاده فرمول کوکران ۲۳۰ خانوار به عنوان حجم نمونه محاسبه و با نمونه‌گیری احتمالی به روش قرعه‌کشی انتخاب شدند. با استفاده از مدل تحلیل شبکه ( NA) و با معیارهای کالبدی، زیست محیطی به ارزیابی مکانیابی و تحلیل فضایی سایت‌های مهر و با روشهای کمی به تجزیه و تحلیل پیامدهای اقتصادی و اجتماعی مکانیابی سایتها پرداخته شد. نتایج نشان داد؛ مسکن‌ مهر شهر میاندوآب به لحاظ دسترسی به نیازهای روزمره ساکنان خود (نزدیکی به خدمات شهری از جمله اشتغال، کاربری‌های آموزشی، بهداشتی – درمانی، ورزشی و فراغتی و... و همچنین به لحاظ وضعیت دسترسی به حمل‌ونقل و موقعیت مکانی (قرارگیری بر روی اراضی باارزش کشاورزی) در موقعیت نامطلوبی مکانیابی شده‌اند. این امر پیامدهای اقتصادی و اجتماعی منفی زیادی را از جمله افزایش زمان و هزینه سفرهای روزانه، کاهش ارتباطات اجتماعی ساکنان و همچنین کاهش احساس تعلق مکانی به مسکن را در پی داشته است.

---