Geographical Space
فضای جغرافیایی
جغرافیایی
Literature & Humanities
http://geographical-space.iau-ahar.ac.ir
1
admin
1735322X
fa
jalali
1397
3
1
gregorian
2018
6
1
18
61
online
1
fulltext
fa
تحلیل اثر شرایط اقلیمی بر روی فرم کلی و اجزای سازنده یخچالهای سنتی در ایران
Analyze the impact of climatic conditions on the overall form and components of traditional Ice-houses in Iran
تخصصي
Special
پژوهشي
Research
<p dir="RTL">در کشور ایران بسته به شرایط متغیر آب و هوایی راهکارهای گوناگونی را جهت بهینهسازی شرایط آسایش انسان به کار بسته است. معماران سعی بر آن داشتهاند که از شرایط طبیعی و اقلیمی بیشترین بهره را در بناها ببرند و یکی از این شرایط، سرمای بیشازحد زمستان است که با استفاده از این سرما و شبهای یخبندان زمستان یخ موردنیاز خود را برای فصل گرم تابستان تولید و ذخیره کنند. به همین جهت معماران فضای معماری ویژهای به نام یخچال طراحی و ساختهاند. معماران گذشته با استفاده از تجربه و مهارت خود با در نظر گرفتن شرایط، عناصر یک بنا را طراحی و اجرا میکردند. این یخچالها در مناطقی ساخته میشوند که تعداد شبهای یخبندان و اختلاف دمای شب و روز زمستان زیاد بوده و دارای تابستانهای گرم میباشد اما بااینحال گونههای مختلفی از یخچالها در مناطق اقلیم سرد نیز مشاهدهشده است. بهطورکلی میتوان اجزای یخچالها را به دودستهی کارگاه تولید یخ و عناصر نگهداری یخ تقسیم نمود. کارگاه تولید یخ شامل دیوار سایهانداز و حوضچه تولید یخ، عناصر نگهداری یخ شامل گود و چاله نگهداری یخ میباشد که بر اساس شرایط اقلیمی محل قرارگیری، تفاوتهایی در اجزای یخچالها وجود دارد و یا فاقد برخی از این اجزا میباشند.</p>
<p dir="RTL">در این پژوهش برای جمعآوری اطلاعات از ترکیب دو شیوهی کتابخانهای و میدانی استفادهشده است که شامل بررسی اسناد، مقالات و کتابهای مرتبط و بخشی شامل بازدید نگارندگان از یخچالهای برخی از نقاط میباشد. در ابتدا اقلیمهای مختلف بررسی و تأثیر آنها بر روی اجزای یخچالها مورد تحلیل قرار گرفت. این عوامل شامل زاویه تابش خورشید، تعداد روزهای یخبندان و جهت وزش باد غالب میباشد. منطقه موردمطالعه در این پژوهش شامل تمامی مناطقی میباشد که دارای یخچالهای سنتی بودهاند. در این میان این مناطق بر اساس اقلیم دستهبندیشده و در هر اقلیم شهرهایی که دارای تعداد یخچالهای بیشتری بوده است جهت بررسی و تحلیل انتخابشدهاند. اقلیمهای موردبررسی شامل مناطق سرد، گرم و خشک بیابانی و گرم خشک نیمه بیابانی میباشد.</p>
<p dir="RTL">در فرآیند شکلگیری این پژوهش در ابتدا مناطق دارای یخچالهای سنتی شناسایی شدند. بدین منظور ابتدا شرایط آب و هوایی مناطق دارای یخچالهای سنتی بررسی و با شرایط اقلیمی مناطق مختلف ایران تطبیق داده شدند. برای این امر از جدولها، نمودارها و دستهبندیهای اقلیمی مختلف بهره گرفته شد. به دلیل ثابت بودن اقلیم و عدمتغییر شرایط آب و هوایی درگذر زمان (از زمان ساخت یخچالها تاکنون) امکان بررسی اقلیم زمان ساخت یخچال را بر اساس هریک از دستهبندیهای اقلیمی وجود دارد و اطلاعات بهدستآمده از هر یک از این روشها یکسان میباشد. برای تحلیل شکلی و فرمی یخچالها تلاش شده است نمونههای بسیاری در مناطق مختلف مورد بازبینی قرار گیرد. در نمونههای دیگر سازههای معماری نیز از این شیوه بررسی استفادهشده است که میتوان به روایی و پایا بودن نتایج این تحقیق بر اساس این روش پی برد. مطالعات و بررسیهای انجامشده در این پژوهش قابلیت انجام بر روی سایر سازههای سنتی ایران را خواهد داشت.</p>
<p dir="RTL">عوامل مختلفی بر روی شکلگیری فرم یخچالها تأثیرگذار بوده است که یکی از این عوامل تأثیرگذار شرایط جغرافیایی محل احداث یخچالها است. در این پژوهش سعی شد بر اساس دستهبندیهای صورت گرفته توسط سایر پژوهشگران، اثر هریک از عوامل جغرافیایی را بر روی تمام عناصر سازنده یخچالها بررسی شود. تعداد و نوع اجزا یخچالها متأثر از تغییر عرض جغرافیایی و تغییر زاویه تابش خورشید، همچنین میانگین دمای زمستان منطقه میباشد. با پیش روی از شمال کشور ایران به سمت جنوب با کاهش عرض جغرافیایی و افزایش دما، افزایش زاویه تابش خورشید و کاهش تعداد روزهای یخبندان، معماران به تکمیل اجزا و فرم یخچالها پرداختهاند. بهگونهای که اقلیم سرد (مناطق کوهستانی شمال غربی ایران) سادهترین فرم یخچال که شامل تنها یک گود بوده است و یخچالهای مناطق گرم و خشک بیابانی و کویری ایران دارای کاملترین اجزا میباشند. با بررسیهای انجامشده مشخص شد زاویه تابش خورشید تأثیر به سزایی بر فرم یخچالها داشته است. در اقلیم سرد ایران (شهرهای سرد شمالی) به دلیل تابش مایل خورشید یخچالها فاقد دیوار سایهانداز بوده و با نزدیک شدن به مناطق کویری به ارتفاع دیوار سایهانداز افزوده میشود بهگونهای که در اقلیم بیابانی و شهرهای کویری یخچالها دارای دیوارهای بسیار مرتفعی میباشند. همچنین در مناطقی که تابش خورشید اثر کمتری بر روی محل ذخیره یخ داشته باعث شده مخازن در درون زمین احداث شوند و با افزایش زاویه تایش خورشید، معماران نوع و پوشش این مخازن را تغییر داده و سعی بر آن داشتهاند تا با افزایش ارتفاع پوشش آنها، هوای گرم را از سطح یخ دور سازند. همچنین در مناطقی که زاویه تابش خورشید تقریباً بهصورت عمود میباشد معماران با ساخت مخزن در شمال دیوار سایهانداز سعی در ایجاد مانعی جهت تابش مستقیم خوشید بر مخزن داشتهاند. در مناطقی که تعداد روزهای یخبندان زیاد بوده و نیاز به ساخت یخ نبوده است معماران به ساخت سادهترین فرم یخچالها بسنده کردهاند و در مناطقی مانند مناطق کویری یخ طبیعی کافی نبوده و نیاز به ساخت داشتهاند معماران به تکمیل یخچالها پرداخته و دیوار سایهانداز و حوضچه تولید یخ را نیز در کنار مخزن ذخیره یخ احداث مینمودند. جهت باد غالب در فصلهای سرد سال نیز یکی دیگر از عوامل جغرافیایی مؤثر بر یخچالها بوده است. برای بهره بری بیشتر از باد در تولید یخ در فصل زمستان معماران اغلب جهت دیوار سایهانداز را در جهت زاویه وزش باد در نظر میگرفتند.</p>
<p></p>
<p>Given the variety of climates in Iran, different approaches have been adopted, since long time ago, to make harsh environments tolerable. In this respect, architects tired to take the utmost advantage of climatic conditions. A typical example for this is ice houses. The ice needed for ice houses was provided during the freezing months of the year to be saved and used in hot summers. Thanks to their technical mastery and experience, architects designed the structural elements of an ice house. The icehouses were generally constructed in hot regions where the number of freezing nights of the year and the temperature difference between winter days and nights was considerable. However, ice houses can be seen in cold climates as well. Ice houses can be divided into two distinct structural spaces: ice-producing space and ice-keeping space. The former includes a shading wall and an ice-producing pool. The latter includes a ice-keeping pit. The structural spaces of ice houses may differ from each other depending on location and climatic conditions.</p>
<p>Data were gathered through library sources and field studies. First, different climates of the hot regions in the country and their impact on the ice houses were studied. In this respect, the angle of solar radiation, the number of freezing days of the year and the direction of dominant wind are among the most important factors. The cities with highest number of ice houses were selected. Also, the climates examined included cold, desert hot and dry and semi-desert hot and dry.</p>
<p>In practice, the regions with traditional ice houses were detected. Then, the climatic conditions of the regions were studied based on recorded tables, diagrams and climatic regimes in Iran. There was no major change in local climates since the time of constructing ice houses. Therefore, it was possible to determine the climate at the time of constructing ice houses under study. In order to classify ice houses in terms of structural and formal features,6 kinds of ice houses were examined in different regions.</p>
<p>Of the important factors influencing the form of ice houses is geographical conditions of the region in where the ice house has been built. In this study, the impact of each geographical factors, as classified by other researchers, on the structural elements of ice houses was examined. The number and kind of structural elements of ice houses depend on latitude, the angle of solar radiation and the average temperature of winter in the region. From the northern towards southern parts of the country, whereas the latitude and the number of freezing days decrease, regional temperature and the angle of solar radiation increase. On this basis, the structural and formal characteristics of ice houses may change. For example, the simplest form of ice houses, including just one pit, can be seen in cold regions (mountainous parts of the country in north west side). In desert hot and dry regions of the country, however, ice houses have different structural elements. The form of ice houses is, to a large extent, under the influence of the angle of solar radiation. For instance, in cold regions of the country ( northern cities) ice houses lack shading wall due to oblique solar radiation. On the contrary, as we approach the central regions, the height of shading walls increases; in desert climate, ice houses have the tallest shading walls. Likewise, ice keeping spaces are usually on the ground surface in regions where solar radiation has no major impact on them. However, as the angle of solar radiation increases, the ice-keeping spaces have also taller walls to keep off the solar heat. In addition, in regions where the sun radiates almost vertically, the ice-keeping spaces have been built in the northern side of shading walls to escape from solar heat as much as possible. Similarly, wherever the number of freezing days has been considerable, the structure of ice houses is as simple as possible. The direction of dominant wind is also an important factor when building an ice house. For example, in cold regions, the shading walls have been built in the same direction of the dominant wind.</p>
شرایط جغرافیایی, زاویه تابش خورشید, جهت وزش باد غالب, تعداد روزهای یخبندان, یخچالهای سنتی.
geographical conditions, angle of solar radiation, direction of dominant wind, number of freezing days, traditional ice house.
141
159
http://geographical-space.iau-ahar.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-2419-1&slc_lang=fa&sid=1
نیما
ولی بیگ
n.nazarieh@yahoo.com
100319475328460015031
100319475328460015031
No
دکترای مرمت و احیا بناها و بافتهای تاریخی، استادیار دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان.
شهریار
ناسخیان
N.valibeig@aui.ac.ir
100319475328460015032
100319475328460015032
No
دکترای مرمت و احیا بناها و بافتهای تاریخی، استادیار دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان.
نوشین
نظریه
S.nasekhian@aui.ac.ir
100319475328460015033
100319475328460015033
Yes
دانشجوی دکتری مرمت و احیا بناها و بافتهای تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان (نویسنده مسئول).